ძირითადი საკვები ნივთიერებები ნიადაგში

NPK

ყველაზე მნიშვნელოვანი საკვები ნივთიერებები ნიადაგში, განსაზღვრავენ მცენარის ზრდას და გამრავლებას. მთავარი საკვები ნივთიერებები ნიადაგში:

აზოტი (N)

დეფიციტის სიმპტომები:

ნელი ზრდა და ზრდაში ჩამორჩენა, ყვითელ-მწვანე ფოთლების ფერი, გაყვითლება იწყება მომწიფებული ფოთლებიდან.

აზოტი წარმოადგენს სამშენებლო ბლოკს მცენარეული ცილებისთვის. ის არის ქლოროფილის განუყოფელი ნაწილი და ასევე არის ამინომჟავის, ნუკლეინის მჟავების და კოფერმენტების კომპონენტი. მცენარის ვეგეტაციური ნაწილის განსავითარებლად, სავეგეტაციო პერიოდში აზოტის დიდი რაოდენობის მიწოდებაა საჭირო. ხოლო ყვავილობის ფაზაში მისი მიწოდება უნდა შევამციროთ, ან საერთოდ შევწყვიტოთ, რადგანაც ეს ხელს უშლის და ახანგრძლივებს ყვავილწარმოქმნის პროცესს.

ნიადაგში ორგანული ნივთიერებები შეიცავენ აზოტის ძირითად რაოდენობას. ის შეიწოვება მცენარეების მიერ ნიტრატების (NO3-) და ამონიუმის იონების (NH4 +)  სახით არაორგანული ნიტრატებისგან და ამონიუმის ნაერთებისგან. ეს ნაერთები მიეწოდებიან ნიადაგს ბაქტერიების ქმედების შედეგად (აზოტის ფიქსაციით), არაორგანული აზოტის სასუქების გამოყენებით, ან ორგანული ნივთიერებების გარდაქმნით.

ყველა ნიტრატი არ შეიწოვება ნიადაგში მცენარეთა მიერ. ქვიშიან ნიადაგში ნიტრატები შესაძლებელია ჩაირეცხონ, გასცდნენ ფესვების ზონას. სველ, დატბორილ ნიადაგში შეიძლება გარდაიქმნან აზოტის გაზში. აზოტის ფიქსაცია ნიადაგის მიკრობების მეშვეობით ინარჩუნებს აზოტს, რაც ხდის მას ხელმისაწვდომს მცენარეებისადმი მისი შემდგომი გამოყენებისათვის.

ფოსფორი (P)

დეფიციტის სიმპტომები:

ნელი ზრდა და ზრდაში ჩამორჩენა, ზოგიერთ მცენარეებზე ფოთლების მეწამული შეფერილობა, მუქი მწვანე შეფერილობა, რომელიც იწყება ფოთლების წვეროდან, თესლების ცუდი განვითარება.

მცენარეები იყენებენ ფოსფორს, დნმ და რნმ ნუკლეინის მჟავების ფორმირებისთვის, ასევე ენერგიის შესანახად და გადასაცემად. ფოსფორი ხელს უწყობს ადრეულ მცენარეთა ზრდას და ფესვების ფორმირებას. ფოსფორი მნიშვნელოვანია ყვავილობისთვის და ნაყოფიერებისთვის, ასევე მემკვიდრეობითი მახასიათებლების გადასაცემად.

ფოსფორი შეიწოვება მცენარეებისადმი, როგორც H2PO4-, HPO4-2, დამოკიდებულია ნიადაგის рН-ზე. ფოსფორის მოძრავუნარიანობა ნიადაგში დაბალია თუ ნიადაგი გრილი და სველია.

ფოსფორი დარგვამდე უნდა დაეტანოს ნიადაგზე და ასევე ნიადაგი მას უნდა შეიცავდეს. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მრავალწლიანი კულტურებისთვის. ფოსფორი ამაღლებს მცენარეთა მდგრადობას დაავადებებისადმი, ხელს უწყობს ფერმენტების გააქტიურებას და ფოტოსინთეზს. ის ასევე ზრდის ნაყოფის ზომას, ხარისხს და ამაღლებს ყინვაგამძლებოას.

ფოსფორი აუცილებელი ელემენტია ყვავილობის პერიოდში მცენარისათვის. მისი მიწოდებით ყვავილედების ზომის გაზრდასა და მოსავლის გადიდებას შევუწყობთ ხელს. ასევე რეკომენდირებულია, ნიადაგში ფოსფორი რამოდენიმე თვით ადრე შევიტანოთ, ამით მის შესათვისებელ ფორმაში გადასვლას შევუწყობთ ხელს.

კალიუმი (K)

დეფიციტის სიმპტომები: ქვედა ფოთლები იწყებენ გაყვითლებას, მცენარის სუსტი ღეროები, მცირე ზომის ნაყოფი ან დანაოჭებული თესლები, ნელი ზრდა.

მცენარისთვის კალიუმი აუცილებელია ფორმირებისას შაქარის და სახამებლის ტრანსლოკაციისათვის. ეს მნიშვნელოვანია წყლის ეფექტური გამოყენებისთვის მცირე ზომის ხვრელების გახსნა დახურვის გავლით ფოთლების ზედაპირზე.

მცენარეები კალიუმს მოიხმარენ კალიუმის იონების სახით (К +). სასუქი კალიუმით ნიადაგში უნდა შეიყვანოთ დარგვისას ან უფრო ადრე. კალიუმის გამოყენება უნდა იყოს დაფუძნებული ნიადაგის ანალიზზე.

კალიუმი მცენარის სიჯანსაღის განმაპირობებელი ელემენტია, იგი ზრდის მის იმუნიტეტს, აძლიერებს და ზოგად მდგომარეობას აუმჯობესებს. საქართველოს ნიადაგებსი კალიუმი დიდი რაოდენობითაა, ასე რომ მისი დიდი რაოდენობით შეტანა, რეკომენდირებული არ არის საკვები ელემენტების ანტაგონიზმის მოვლენის გამო.

აზოტი (N), ფოსფორი (P) და კალიუმი(K) ის ძირითადი ელემენტებია, რომლებიც სასიცოცხლოდ აუცილებელია მცენარისათვის. NPK სასუქების შეტანისას გაითვალისწინეთ, რომ სავეგეტაციო პერიოდში 2-1-1 შეფარდებით მიაწოდოთ მცენარეს, ხოლო ყვავილობის პერიოდში 1-2-1 შეფარდებით. 

კალციუმი (Ca)

დეფიციტის სიმპტომები: ფესვების ბოლოები იწყებენ გახმობას, ფესვების შენელებული ზრდა, შესუსტებული ღეროები, წყლიანი, გათეთრებული ადგილები ნაყოფებზე.

მიკროელემენტი კალციუმი უზრუნველყოფს სამშენებლო ბლოკებს უჯრედების კედლებისა და მემბრანებისთვის, ასევე ახალი უჯრედების წარმოქმნას. ის წარმოადგენს მცენარეთა ნახშირწყლების მნიშვნელოვან შემადგენელ ნაწილს, როგორებიც არიან სახამებელი და ცელულოზა. კალციუმი ხელს უწყობს მცენარის ძალასა და სიმტკიცეს, ასევე მნიშვნელოვანია ფესვებისთვის.

მცენარეები კალციუმს მოიხმარენ კალციუმის იონების სახით (Ca +). საჭიროება კალციუმში შესაძლებელია განისაზღვროს მხოლოდ ნიადაგის გამოცდით. ხშირ შემთხვევაში კალციუმი ივსება ნიადაგის კალციფიკაციით. თაბაშირი ავსებს კალციუმს ნიადაგში, მაგრამ არ ზრდის ნიადაგის рН-ს. рН-ის საჭირო დონეზე შენარჩუნება ხელს უშლის დაავადებების გამომწვევი ბაქტერიების ზრდას.

მაგნიუმი (Mg)

დეფიციტის სიმპტომები: ძარღვებშორისი ქლოროზი (გაყვითლება) ძველი ფოთლების, ფოთლების კიდეების დახვევა.

მაგნიუმის უკმარისობა სავარაუდოდ ხდება მჟავე ქვიშიან ნიადაგში. ნიადაგის გამოცდა შეიძლება იქნეს გამოყენებული მაგნიუმის საჭიროების დასადგენად.

მაგნიუმი წარმოადგენს ქლოროფილის მოლეკულის შემადგენელ ნაწილის და ამიტომ მნიშვნელოვანია ფოტოსინთეზისთვის. მაგნიუმი გამოიყენება მცენარის უამრავი ფერმენტების აქტივატორად, რომელიც აუცილებელია მეტაბოლიზმისთვის და ზრდის პროცესებისთვის. მცენარეები მაგნიუმს მოიხმარენ Mg +2 იონების სახით.

გოგირდი (S)

დეფიციტის სიმპტომები: ახალგაზრდა ფოთლები ღია მწვანედან მოყვითალო ფერამდე, მცირე და წვრილი მცენარეები, შენელებული ზრდა.

გოგირდი შედის სამი ამინომჟავის შემადგენლობაში (ცისტინი, მეთიონინი, ცისტეინი), რომლებიც ასრულებენ მნიშვნელოვან როლს ცილების სინთეზში. გოგირდი იმყოფება ნაერთებში, რომლებიც პასუხისმგებლები არიან მცენარეების დამახასიათებელ სურნელზე. მცენარეები გოგირდს მოიხმარენ სულფატების (SO4-2) იონების სახით. გოგირდი ასევე შეიძლება იქნეს ადსორბირებული ჰაერიდან ფოთლების გავლით იმ ადგილას, სადაც ატმოსფერო იყო გამდიდრებული გოგირდის ნაერთებით სამრეწველო ნარჩენებისგან. გოგირდი ექვემდებარება გამოტუტვას და გოგირდის უკმარისობა შესაძლებელია აღმოჩნდეს ქვიშიან ნიადაგში, ორგანული ნივთიერების დაბალი შემადგენლობით.

თუთია (Zn)

დეფიციტის სიმპტომები: ღეროს სიგრძის დაპატარავება, ნაყოფის ფორმირების შემცირება, ტოტების გახმობა, ლაქებიანი ფოთლები და ძარღვებშორისი ქლოროზი.

თუთია წარმოადგენს მცენარეებში რამოდენიმე ფერმენტის მთავარ კომპონენტს. ის აკონტროლებს მცენარის ზრდას და მონაწილეობს ცილის ქლოროფილის წარმოებაში. თუთია შთაინთქმება მცენარეებისადმი, როგორც თუთიის იონი (Zn +2).

თუთიის უკმარისობა სავარაუდოდ წარმოიშვება ქვიშიან ნიადაგში, ორგანული ნივთიერების დაბალი შემადგენლობით. ნიადაგში მაღალი рН-ის დროს, თუთიის ხსნადობა მცირდება და ის ხდება ნაკლებად ხელმისაწვდომი. თუთიას და ფოსფორს აქვთ ნიადაგში ანტაგონისტური მოქმედება. ამიტომ თუთია ასევე ხდება ხელმისაწვდომი ნიადაგში ფოსფორის მაღალი შემადგენლობით. სველ და ცივ ნიადაგს შეუძლია გამოიწვიოს თუთიის დეფიციტი და ფესვების ნელი ზრდა.

რკინა (Fe)

დეფიციტის სიმპტომები: ახალგაზრდა ფოთლების ძარღვებშორისი ქლოროზი. მძიმე შემთხვევების გარდა ვენები რჩება მწვანე, მცენარეების ან ფესვების სიკვდილი.

რკინა შთაინთქმება მცენარეებისადმი, როგორც რკინის იონი (Fe +2). რკინა აუცილებელია მცენარეების უჯრედებში ქლოროფილის წარმოქმნისთვის. ის წარმოადგენს ბიოქიმიური პროცესების აქტივატორს, როგორიც არის სუნთქვა, ფოტოსინთეზი და სიმბიოზური აზოტის ფიქსაცია. რკინის დეფიციტის სიმპტომები შესაძლებელია გამოჩნდეს ნიადაგში, რომლის рН 7,0-ზე მეტია. კონკრეტული საჭიროებები რკინაში შესაძლებელია გამოვლინდეს ნიადაგის გამოცდით, ქსოვილის ტესტით და ვიზუალური სიმპტომებით.

******************************************************************************

საკვები ნივთიერებების გადაჭარბების და ნაკლებობის სამკურნალოდ, სისტემა უნდა ჩაირეცხოს სუფთა წყლით და შეიცვალოს ან დარეგულირდეს საკვები ნივთიერებების მიწოდება. ასევე კომპოსტის მინარევების გამოყენებით უნდა გამოიტუტოს ნიადაგი.

ვიზუალური იდენტიფიკაციისთვის იხილეთ ილუსტრაცია სურათზე.

 

კანაფის საკვები ნივთიერებები